Το νέο λεξιλόγιο

*Άρθρο της Ερμιόνης (Έμης) Γυαλίτη

Τις ημέρες που διανύουμε, εν μέσω οικονομικής κρίσης και ισχυρών γεωπολιτικών & κοινωνικών
αλλαγών, διαπιστώνει κανείς εύκολα ότι για να διαβάσει ένα κείμενο ή μία είδηση, οφείλει να έχει
εξοικειωθεί με βασικές έννοιες, που παλαιότερα δεν υπήρχαν καν στο λεξιλόγιό μας.

Ευτυχώς η ελληνική γλώσσα, μπορεί γλαφυρά να περιγράψει είτε συνοπτικά, είτε αναλυτικά, έννοιες
που μας αφορούν και που μπορεί να περιλαμβάνονται στα πιο δύσκολα γραφειοκρατικά κείμενα των
θεσμικών αποφάσεων.

Είμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση πλέον, και καλούμαστε για άλλη μια φορά να προσδιορίσουμε την
…ελληνικότητα της θέσης και της υπόστασής μας, μέσα από το γραπτό και προφορικό λόγο.
Μεταφράζονται έτσι κείμενα (από ή προς) Αγγλικά, εισάγουν νέους όρους στην καθημερινότητά μας,
τους οποίους πριν 5 ή 10 χρόνια δεν ακούγαμε, κάποιους ίσως δεν τους είχαμε καν ανακαλύψει.
Αυτό απαιτείται για να επικοινωνήσουμε με τους εταίρους μας και να χτίσουμε πάνω στο σχέδιο της
Ανεπτυγμένης και Ενωμένης Ευρώπης. Η Βαβέλ της επικοινωνίας, οφείλει να δώσει τη θέση της σε μια
κοινή γλώσσα, τουλάχιστον κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Μέσα σε όλες αυτές τις απαιτήσεις, ευτυχώς, στην Νέα Ευρώπη των Περιφερειών, η κάθε περιοχή
αντιμετωπίζεται ξεχωριστά ως προς τις ιδιαιτερότητες, αλλά και τα προβλήματά της, και όχι ως τμήμα
του ενιαίου συνόλου μιας χώρας, όπου υπερτερεί ο …απρόσωπος κεντρικός σχεδιασμός. Καταργείται
ο συγκεντρωτισμός και προωθείται η αποκέντρωση στις ευθύνες, στις αρμοδιότητες, στις αποφάσεις,
στην ανάπτυξη.

Τα νησιά, αποκτούν χαρακτήρα αυτόνομο και συγχρόνως διεκδικούν ίση μεταχείριση με τις υπόλοιπες
περιοχές που δεν έχουν το «μειονέκτημα» της απομακρυσμένης θαλάσσιας μετακίνησης. Τα νησιά
επίσης μπορούν πλέον να σχεδιάζουν τις δικές τους αυτόνομες μονάδες εναλλακτικών μορφών
ενέργειας από τον ήλιο ή τον άνεμο, μπορούν να αναπτύξουν ταυτότητα πρωτογενούς παραγωγής,
ονομασία προέλευσης των προϊόντων. Κι έτσι, νιώθουν οι άνθρωποι στο νησί, πως η διαφορετικότητα
είναι προσόν. Η ιδιαιτερότητα του τόπου δεν είναι πλέον μια «άγονη γραμμή», ο τουρισμός δεν είναι
μόνο «τουρίστες», η ελληνική γεύση δεν είναι μόνο «ο…μουσακάς». Μέσα από νέες δράσεις και
προγράμματα, αναδύεται μια νέα προοπτική και ευκαιρίες για ζωή καλύτερη, τροφή καλύτερη,
περιβάλλον καλύτερο, αντίληψη καλύτερη, απασχόληση καλύτερη, σχέσεις πιο ανθρώπινες.

Έτσι, βρεθήκαμε να μιλάμε για αειφορία, βιώσιμη ανάπτυξη, μεταφορικό ισοδύναμο, ενεργειακή
μετάβαση, καθαρή ενέργεια, και άλλες πολλές έννοιες αποτυπωμένες σε Συνθήκες διαφόρων χωρών,
συνδιασκέψεων και ημερομηνιών, που καθορίζουν τις τύχες του κόσμου.

Ας είμαστε ενεργοί σε αυτό, ενημερωμένοι, συνειδητοποιημένοι. Καλό θα είναι να ανανεώσουμε τη
σκέψη, την αντίληψη, το λεξιλόγιό μας, τον τρόπο θεώρησης των καταστάσεων, να εντάξουμε τις νέες
έννοιες στην καθημερινότητά μας. Η ελληνική νόηση και γλώσσα άλλωστε, όπως έχει αποδείξει ο
χρόνος και η ιστορία της, δεν είναι εύκολο να αλλοιωθεί, μπορεί μόνο να πλουτίσει.
Και αν αυτό φαίνεται πολύ….μοντέρνο, προτείνω να μην ανησυχούμε και να μην είμαστε καχύποπτοι:
καινούρια πράγματα συμβαίνουν. Και είναι για καλό.

Παρακάτω ακολουθούν κάποιες από τις έννοιες της καινούριας μας γλώσσας και συζήτησης. Ελπίδα
μου είναι ότι και οι νέοι, μέσα και από την διεθνή ορολογία, θα βρουν ελκυστικές κάποιες από αυτές
τις έννοιες και να θελήσουν να τις υιοθετήσουν.

Βιομάζα = οποιοδήποτε υλικό που παράγεται από ζωντανούς οργανισμούς (ξύλο φύλλα, υπολείμματα
καλλιεργειών, κτηνοτροφικά απόβλητα, απόβλητα βιομηχανιών τροφίμων κ.λπ.) και μπορεί να
χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για παραγωγή ενέργειας. Είναι αποθηκευμένη ηλιακή ενέργεια που
δεσμεύτηκε από τα φυτά κατά τη φωτοσύνθεση. Η βιομάζα είναι η πιο παλιά και διαδεδομένη
ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, αφού ο άνθρωπος, για να ζεσταθεί και να μαγειρέψει, χρησιμοποίησε
την ενέργεια (θερμότητα) που προερχόταν από την καύση των ξύλων, που είναι ένα είδος βιομάζας.

Βιοκαύσιμα = στερεά, υγρά ή αέρια καύσιμα, τα οποία προέρχονται από τη βιομάζα, το
βιοδιασπώμενο δηλαδή προϊόν αποβλήτων διαφόρων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Ως ανανεώσιμα
καύσιμα έχουν το χαρακτηριστικό των χαμηλότερων εκπομπών CO 2  στο συνολικό κύκλο ζωής τους σε
σχέση με τα συμβατικά ορυκτά καύσιμα.

Αειφορία = η παραγωγή ενός αγαθού από ένα δάσος με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μειώνεται, αλλά
να βελτιώνεται η παραγωγική ικανότητα και να μην επηρεάζονται οι περιβαλλοντικές σχέσεις του.
Γενικά είναι η χρήση των φυσικών οικοσυστημάτων και των πηγών ενέργειας, ώστε να εξασφαλίζεται
η μελλοντική ποιότητα και ισορροπία.

Αειφόρος ανάπτυξη = η οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη
την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη
δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον, χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών
των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον.

Ενεργειακή μετάβαση = η μετάβαση σε ένα ενεργειακό μοντέλο που θα βασίζεται στις ΑΠΕ, και
λιγότερο στο λιγνίτη για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων,
βιοκλιματικός σχεδιασμός, κλπ)

Μεταφορικό ισοδύναμο = το μέτρο με το οποίο επιδιώκεται η εξίσωση του κόστους μεταφοράς για
επιβάτες και εμπορεύματα με μέσα θαλάσσιας μαζικής μεταφοράς, με το κόστος που θα ίσχυε στα
μέσα χερσαίας μαζικής μεταφοράς για την ίδια απόσταση. Η φιλοσοφία του μέτρου που αφορά τους
νησιώτες και τα εμπορεύματα από και προς τα νησιά, είναι: οι κάτοικοι της νησιωτικής Ελλάδας να
απολαμβάνουν τιμές σε προϊόντα και μεταφορές ίδιες με τους κατοίκους της ηπειρωτικής, μέσω της
επιδότησης του κόστους (π.χ. εάν κάποιος πληρώνει εισιτήριο 20 € για ένα ταξίδι με λεωφορείο προς
μια πόλη της ηπειρωτικής χώρας και ένας νησιώτης για την ίδια απόσταση μέσω θαλάσσης πληρώνει
25€, τότε θα παίρνει πίσω τη διαφορά των 5€).

Νησιωτικότητα = τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιωτικών περιοχών (απομόνωση,
δύσκολη πρόσβαση κ.λ.π.) που παραπέμπουν στην απομάκρυνση από το κέντρο. Οι νέες οριζόντιες
πολιτικές της Ευρώπης, στοχεύουν στην άμβλυνση των μειονεκτημάτων, που εμφανίζουν τα νησιά,
έναντι της ηπειρωτικής χώρας.

Έξυπνη εξειδίκευση = ο εντοπισμός των μοναδικών χαρακτηριστικών και μέσων κάθε τόπου (χώρας
και περιφέρειας), η ανάδειξη των συγκριτικών  ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων τους, και η
συγκέντρωση τοπικών παραγόντων και πόρων γύρω από ένα όραμα για το μέλλον τους.

Δια Βίου Μάθηση = η μακροχρόνια διαδικασία που ξεκινάει από την γέννηση του ανθρώπου και
συνεχίζει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, σε όλα τα είδη, τύπους και επίπεδα της εκπαίδευσης,
τυπικής και μη τυπικής. Στη σύγχρονη διαρκώς αναπτυσσόμενη κοινωνία, οι απαιτήσεις της αγοράς
εργασίας συνεχώς αλλάζουν. Συνεπώς, η επιμόρφωση και η συμπληρωματική εκπαίδευση αποτελούν
μία διαρκή προτεραιότητα για το σύγχρονο εργαζόμενο. Όλες οι μαθησιακές δραστηριότητες στις
οποίες συμμετέχουμε όσο ζούμε, και που έχουν σαν στόχο τη βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων
και των εφοδίων σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο αποτελούν τη διά βίου
μάθηση.

Επανακατάρτιση = επαγγελματική κατάρτιση που προετοιμάζει για ένα επάγγελμα διαφορετικό από
αυτό που αποσκοπούσε η αρχική κατάρτιση ή από αυτό που ασκούσε ο εργαζόμενος και για
διάφορους λόγους αναγκάστηκε να το σταματήσει.

Αγροδιατροφικό σύμπλεγμα = η διατροφική αλυσίδα από την παραγωγή κάποιων
αγροτικών προϊόντων στο ύπαιθρο, μέχρι την τοποθέτησή τους στα ράφια των καταστημάτων
Κυκλική οικονομία = σε αντίθεση με την παγκόσμια γραμμική οικονομία όπου πόροι από το
περιβάλλον, που μετατρέπονται σε καταναλωτικά προϊόντα, και καταλήγουν στα σκουπίδια, στην
κυκλική οικονομία, όλα τα απόβλητα επαναχρησιμοποιούνται ή ανακυκλώνονται. Το κυκλικό μοντέλο
είναι μια βιομιμητική (μιμείται τη ζωή) προσέγγιση, μία σχολή σκέψης που έχει τη φύση ως
παράδειγμα και θεωρεί ότι τα συστήματά μας θα έπρεπε να λειτουργούν όπως οι οργανισμοί,
επεξεργαζόμενα τα συστατικά που μπορούν να επιστρέψουν πίσω στον κύκλο.

Ανθρακικό αποτύπωμα = υπολογίζει το σύνολο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οι οποίες
προκαλούνται άμεσα ή έμμεσα από ένα άτομο, οργανισμό, εκδήλωση ή προϊόν. Ένα ανθρακικό
αποτύπωμα μετριέται σε τόνους ισοδυνάμου του διοξειδίου του άνθρακα.
Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) = η οριοθέτηση των θαλασσίων υδάτων κατά το διεθνές
δίκαιο. Σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ, ΑΟΖ θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας
ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων,
συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο. Εκτείνεται πέραν
των χωρικών υδάτων μιας χώρας στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή.

Η «καινούρια» γλώσσα, προσαρμοσμένη στα δεδομένα της εποχής, οφείλει να είναι μέσα στις νέες
δεξιότητές μας. Ως ευρωπαίοι πολίτες, μπορούμε πάντα να αναζητούμε το νόημα της νέας τάξης
πραγμάτων. Είναι ευκαιρία, αλλά και υποχρέωσή μας.

*Η Ερμιόνη (Έμη) Γυαλίτη είναι Γεωλόγος Α.Π.Θ. Msc Γεωτεχνικός Πολυτεχνείου Κρήτης και υποψήφια Περιφ. Σύμβουλος για την Π.Ε. Ηρακλείου με το Συνδυασμό του Στ. Αρναουτάκη